Με την προβιά του λύκου...
Δεν ξέρω άλλο παιδικό βιβλίο που να διηγείται καλύτερα πώς είναι η «ανυπακοή» από το κλασσικό πια παραμύθι του Maurice Sendak, «Ο Μαξ και τα άγρια τέρατα» (“Where the wild things are”).
Μεταφράζω ελεύθερα (το βιβλίο δεν έχει μεταφραστεί στα ελληνικά) και από μνήμης (τα παιδιά μου μεγάλωσαν και δεν έχω το βιβλίο μπροστά μου): «Εκείνη τη μέρα που ο Μαξ φορούσε την προβιά του λύκου και στο κεφάλι του είχε μόνο αταξίες…».
Με λίγα λόγια όλη η ιστορία είναι η έκρηξη ανυπακοής, σκανταλιάς, οργής ενός μικρού αγοριού, της εναντίωσης προς τη μητέρα, της δύναμης της φαντασίας που περιθάλπει την οργή και την επιθετική παρόρμηση και της ανάγκης για αγάπη και τρυφερή επανασύνδεση με τη μητέρα.
Τι είναι λοιπόν η ανυπακοή στα παιδιά, από πού έρχεται;
Είναι η άρνηση να συμμορφωθούν με κάποιον κανόνα, με κάποια αρχή που πάει να ανακόψει την παρόρμηση και την επιθυμία τους κι έρχεται από εκεί όπου συγκρούεται ο εξωτερικός κόσμος στον οποίο υπάρχουν μαζί με τους άλλους με τον εσωτερικό κόσμο των συναισθημάτων, των επιθυμιών, των ιδεών τους.
Δεν είναι μια κακόβουλη και παράλογη ανάγκη τους να επιβάλλουν την θέληση τους ή ένα χειριστικό “bras de fer” με τους μεγάλους, ένα παιχνίδι δύναμης δηλαδή. Συνήθως εμείς οι μεγάλοι το μετατρέπουμε σε τέτοιο.
Δεν σκοπεύω να κάνω το δικηγόρο του διαβόλου.
Όταν τα παιδιά «φοράνε την προβιά του λύκου» είναι πάρα πολύ κουραστικά, εξοργιστικά τις πιο πολλές φορές. Οι παρορμήσεις τους, από την βρεφική ηλικία ήδη είναι έντονες, βίαιες, καταστρεπτικές. Καθόλου εύκολο να παραμείνει κανείς νηφάλιος, να μην ανταποκριθεί στην διεγερμένη οργή με περισσότερη οργή, με την επιθυμία να «πατάξει» όλη αυτή την ένταση.
Όμως αυτή όλη ένταση και η διέγερση της ανυπακοής έχουν, αν πιστέψουμε τον D. Winnicott, τη F. Dolto, τον M. Sendak μέσα στο ίδιο το παιδί έναν ισχυρότατο αντίποδα: την ανάγκη του για διατήρηση σχέσεων αγάπης με τους Άλλους.
Γράφει ο Winnicott: «Είδαμε πώς η μητέρα βοηθάει στη δημιουργία μιας σχέσης αγάπης που λειτουργεί σαν προστατευτικό πλαίσιο για τα αισθήματα βίας του βρέφους. Κατά τη διαδικασία της απαρτίωσης της προσωπικότητας, οι επιθετικές και καταστροφικές παρορμήσεις συνδέονται με τις παρορμήσεις που ωθούν το παιδί να δώσει και να μοιραστεί και το ένα μειώνει την επίδραση του άλλου…Ο πολιτισμός ξαναρχίζει μέσα σε κάθε νέο άνθρωπο και οι γονείς πρέπει να έχουν έτοιμο έναν ηθικό κώδικα για το παιδί τους… μια από τις λειτουργίες αυτού του κώδικα θα είναι να εξανθρωπίσει τη μέχρι αναπηρίας βίαιη ηθική του ίδιου του παιδιού, το μίσος του για οποιαδήποτε συμμόρφωση που είναι σε βάρος του προσωπικού του τρόπου ζωής. Αυτή η βίαιη ηθική χρειάζεται εξανθρωπισμό αλλά δεν πρέπει να παταχθεί- όπως θα έκαναν οποιοιδήποτε γονείς που εκτιμούν υπερβολικά την «τάξη και ασφάλεια». Η συμμόρφωση παρέχει άμεση ανταμοιβή και οι ενήλικοι πολύ εύκολα παίρνουν τη συμμόρφωση για ωρίμανση.»
Και η Dolto: «Αν σταθεί να τα ακούσει κάποιος, αν τους δείξει προσοχή, αν τους πει την αλήθεια, είναι ικανά να αντέξουν να στερηθούν τις επιθυμίες τους, αρκεί να μπορούν να μιλήσουν γι’ αυτό, να εκφράσουν τη δυσαρέσκεια τους, να βρουν καταφύγιο στη φαντασία με τις έξεις, τη ζωγραφική, με την πλαστελίνη. Το βασικό είναι να μειώνεται όλο και περισσότερο η αδυναμία ή η έλλειψη επικοινωνίας των ενηλίκων με τα παιδιά …να μην τα αφήνει να κάνουν τα πάντα αλλά να τους επιτρέπει να λένε τα πάντα. Να μην ικανοποιεί όλες τους τις επιθυμίες αλλά να μην τα κατακρίνει που έχουν επιθυμίες, διότι αυτό ακριβώς σημαίνει «ζω ως άνθρωπος.»
Και ο Sendak για τον Μαξ με την προβιά του λύκου καθώς τελειώνει το ταξίδι του «στη χώρα όπου ζουν τα Άγρια Τέρατα»: «…και ξαφνικά ήθελε να γυρίσει πίσω, εκεί όπου κάποιος τον αγαπάει περισσότερο από όλους…»
Δείτε το trailer της ταινίας
