Τα φανταστικά σπίτια της λογοτεχνίας
Σπίτια που αγνοούν τους κανόνες της ισορροπίας, που έχουν μαγικές ιδιότητες, που μπορείς να τα γευτείς, να τα μυρίσεις, να συνομιλήσεις μαζί τους, να ονειρευτείς ή να φυλακιστείς μέσα σ' αυτά.
Στο χαρτί συγγραφείς και εικονογράφοι με λέξεις και χρώματα έγραψαν και ζωγράφισαν σπίτια που ονειρεύτηκαν και μας προσκαλούν να τα εξερευνήσουμε.
Το σπίτι της Μπάμπα Γιάγκα εικονογραφημένο από τον Ernest Small και τον Ivan Bilibin
Στα παραμύθια συναντούμε τα πρώτα δείγματα φανταστικών σπιτιών: Το παλάτι του Αλαντίν που χτίζεται μέσα σ' ένα βράδυ στις Χίλιες και μια Νύχτες, το σπίτι με τους τοίχους φτιαγμένους από γλυκό ψωμί και τη σκεπή του από παντεσπάνι που συναντούν ο Χάνσελ και η Γκρέτελ των αδελφών Γκριμμ, τα σπίτια-τούρτες στον Καρυοθραύστη του Ε.Τ.Α Χοφμαν, τον πύργο χωρίς πόρτες με ένα μόνο μικρό παραθυράκι στην κορυφή, όπου ζει η Ραπουνζέλ ή το Μαρούλι (όπως αποδίδεται το όνομά της στα ελληνικά) και το ακόμα πιο τρομακτικό σπίτι της Μπάμπα Γιάγκα στα ρώσικα παραμύθια που στηρίζεται πάνω σε δυο πόδια κότας και μπορεί να περπατάει. Τέλος το σπίτι – παπούτσι του αμερικάνικου παραμυθιού που χτίζει η γιαγιά που αναγκάζεται να μεγαλώσει τα δεκαέξι εγγόνια της.
Το σπίτι - παπούτσι εικονογραφημένο από την Carson Ellis στο βιβλίο της Home
Ο Τζέιμς Μπάρι φτιάχνει στη χώρα του Ποτέ-Ποτέ ένα σπίτι κάτω από τη γη:
...Είχε ένα μεγάλο δωμάτιο, όπως πρέπει να γίνεται με όλα τα σπίτια, με ένα πάτωμα όπου μπορούσες να σκάψεις αν ήθελες να πας για ψάρεμα, και σ' αυτό το πάτωμα φύτρωναν μεγάλα χοντρά μανιτάρια μ' ένα χρώμα γοητευτικό, που τα 'χαν για σκαμνιά. Ένα δέντρο του Ποτέ-Ποτέ έβαζε τα δυνατά του να μεγαλώσει στο κέντρο του δωματίου, μα κάθε πρωί έκοβαν τον κορμό, σύρριζα στο πάτωμα. Ως την ώρα του τσαγιού ήταν κιόλας γύρω στα δύο πόδια ψηλό, και τότε έβαζαν μια πόρτα πάνω του κι έτσι το 'καναν τραπέζι: αμέσως μόλις τέλειωναν και μάζευαν το τραπέζι, έκοβαν ξανά τον κορμό, κι έτσι υπήρχε περισσότερος χώρος για να παίξουν.
Υπήρχε ένα τεράστιο τζάκι που βρισκόταν σε οποιοδήποτε σημείο του δωματίου που θα σου' ρχόταν να το ανάψεις κι απέναντί του η Γουέντυ έδενε τα σχοινιά όπου άπλωνε την μπουγάδα...
J. M. Barrie, Πήτερ Παν, μτφ. Βασίλης Βασικεχαγιόγλου, Άγρα
Το σπίτι - διαστημόπλοιο από την Ίριδα Σαμαρτζή στο βιβλίο Από τη γη στη Σελήνη, Παπαδόπουλος
Ο Ιούλιος Βερν στην εικόνα του μέλλοντος που σχεδιάζει περιλαμβάνει κι ένα σπίτι-υποβρύχιο όπου ο ιδιοκτήτης του επιδιώκει να απομονωθεί στη σιωπή του βυθού των ωκεανών αλλά κι ένα σπίτι – διαστημόπλοιο όπου οι ταξιδιώτες προς τη Σελήνη θα έχουν όλες τις ανέσεις των σπιτιών της αστικής τάξης του 19ου αιώνα.
Ο Τόλκιν σκάβει για το λαό των Χόμπιτ που «αγαπούν την ειρήνη, την ηρεμία και την καλοοργωμένη γη» τρύπες μέσα στη γη:
Μέσα στη γη, σε μια τρύπα, ζούσε κάποτε ένα χόμπιτ. Δεν ήταν καμιά βρόμικη και υγρή τρύπα, γεμάτη σκουλήκια και αποπνικτική μυρωδιά, ούτε ήταν ξερή και γυμνή, γεμάτη άμμο, χωρίς μέρος να καθίσεις ή να φας. Ήταν ή τρύπα ενός χόμπιτ, δηλαδή ένα άνετο, βολικό και όμορφο σπίτι.
Είχε μια πόρτα ολοστρόγγυλη, σαν φινιστρίνι πλοίου, βαμμένη πράσινη, μ' ένα γυαλιστερό μπρούντζινο χερούλι στη μέση. Όταν άνοιγες, βρισκόσουν σ' ένα μακρύ διάδρομο ου έμοιαζε με τούνελ, ένα πολύ άνετο τούνελ, χωρίς καπνούς. Οι τοίχοι του ήταν ντυμένοι με ξύλο και το πάτωμα στρωμένο με πλάκες και ωραία χαλιά. Ακόμη, ήταν εφοδιασμένο με καλογυαλισμένες καρέκλες και πολλά κρεμαστάρια για καπέλα και παλτά – βλέπετε το χόμπιτ αγαπούσε τις επισκέψεις. Το τούνελ προχωρούσε βαθιά, όχι όμως και ολόισια μέσα στην πλαγιά του λόφου. Από τη μια κι από την άλλη πλευρά του διαδρόμου υπήρχαν πολλές μικρές στρογγυλές πορτούλες. Το σπίτι δεν είχε δεύτερο πάτωμα: κρεβατοκάμαρες, λουτρά, κελάρια με τρόφιμα (υπήρχαν πολλά), κάβες με ποτά, ντουλάπες (είχε ολόκληρα δωμάτια ειδικά για ρούχα), κουζίνα, τραπεζαρίες, όλα ήταν στο ίδιο πάτωμα, και μάλιστα στον ίδιο διάδρομο. Τα καλύτερα δωμάτια βρίσκονταν στην αριστερή πλευρά (καθώς μπαίνεις), γιατί μόνο αυτά είχαν παράθυρα, βαθουλωτά και στρογγυλά, που έβλεπαν στον κήπο και στα λιβάδια που απλώνονταν ως κάτω στο ποτάμι...
Τζ. Ρ. Ρ. Τόλκιν, Χόμπιτ, μτφ. Α. Γαβριηλίδη – Χ. Δεληγιάννη, Κέδρος
Aaron Becker, Επιστροφή, Φουρφούρι
Οι σύγχρονοι εικονογράφοι ανοίγουν με ένα κόκκινο μαρκαδόρο, στα συνηθισμένα σπίτια κάθε οικογένειας, μια μαγική πόρτα που οδηγεί σε φανταστικούς κόσμους γεμάτους από περίεργα κτίσματα.
Ο Ευγένιος Τριβιζάς ασφαλίζει τα τρία λυκάκια του από τις άγριες διαθέσεις του Ρούνι Ρούνι, του άγριου γουρουνιού σ' ένα σπίτι χτισμένο από λουλούδια:
Τα τρία λυκάκια στρωθήκανε στη δουλειά και χτίσανε ένα λουλουδένιο σπιτι: έναν τοίχο από κρινάκια και βιολέτες δροσερές, έναν τοίχο από χρυσάνθεμα και πασχαλιές, έναν τοίχο από κυκλάμινα και γιασεμιά κι έναν τοίχο από ανεμώνες και τριαντάφυλλα κόκκινα σαν τη φωτιά. Του βάλανε σκεπή από ηλιοτρόπια και καμπανούλα για κουδούνι.
Έστρωσαν χαλί από χαμομήλια στο σαλόνι και στο μπάνιο γέμισαν την μπανιέρα τους με νούφαρα.
Ευγένιος Τριβιζάς, Τα τρία μικρά λυκάκια, εικονογράφηση Helen Oxenbury, Μίνωας
Η Αμάντα Μιχαλοπούλου φαντάζεται ένα σπίτι που πετάει προς τόπους πιο φιλικούς στη θαλπωρή που ένα σπίτι μπορεί να προσφέρει και ο Διαμαντής Αϊδίνης σχεδιάζει στη σκεπή του «ένα υπερσύγχρονο ελικοφόρο».
Το σπίτι - μανιτάρι, εικονογράφηση του Fritz Baumgarten, 1946
Στα παλιά παιδικά βιβλία εικονίζονται νάνοι να κατοικούν σε σπίτια-μανιτάρια. Τα μεγαλύτερα παιδιά ή ίσως και νέοι γονείς θυμούνται τις εικόνες (που κρατούν την ατμόσφαιρα παλιότερων εικονογραφήσεων) του Tony Wolf στη σειρά Ο Παραμυθένιος Κόσμος του Δάσους και την εξαιρετική περιγραφή του σπιτιού των ξωτικών με τα αστεία ονόματα Αλατάκης, Πιπεράκης και Ξυδάκης:
Το σπίτι τους τα ξωτικά το έφτιαξαν με πρωτότυπα έπιπλα και αντικείμενα. Και το έφτιαξαν με δύο πατώματα, μέσα στον κορμό ενός πελώριου δέντρου. [...]
Στο πάνω πάτωμα βρίσκονταν τα καλοκαιρινά κρεβάτια τους και στο κάτω τα χειμωνιάτικα.
Tony Wolf, Τα μεγάλα ζιζάνια, Στρατίκης
Η Carson Ellis στο βραβευμένο με Caldecott βιβλίο της Du Iz Tak, επινοεί μια γλώσσα των ζουζουνιών και εικονογραφεί τον κόσμο τους για έναν ολόκληρο χρόνο. Τα διάφορα έντομα κατοικούν μέσα στον κορμό ενός δέντρου και στα πλούσια φυλλώματα ενός λουλουδιού.
Και η Doris Smith φτιάχνει το σπίτι μιας οικογένειας ποντικών μέσα σ' ένα αχλάδι πάνω σε μια αχλαδιά.
Ο Marc Mongeau ζωγραφίζει ένα σπίτι-μπανάνα και γράφει:
Ένα σπίτι που ταλαντεύεται σαν μια καρδιά σύμφωνα με τη διάθεση αυτών που το κατοικούν. Μια οικογένεια που μεγαλώνει στην καρδιά του σπιτιού με φιλιά και ευτυχία.
Σειρά έχουν ιστορίες με σπίτια πανύψηλα, πολύπλοκα, σε απίθανα σχήματα, που οι κάτοικοί τους τα κατασκευάζουν ψάχνοντας την ευτυχία και άλλες φορές προσπαθώντας να στεγάσουν τα ματαιόδοξα όνειρά τους.
Το σπίτι της οικογένειας Μπαρμπαπαπά και το σπίτι που χτίζει ο ήρωας του Philippe Fix, Σεραφίν. Ο Σεραφίν πουλάει εισιτήρια σ' ένα σταθμό του μετρό και ονειρεύεται κήπους γεμάτους κελαηδίσματα πουλιών και λουλούδια. Μια μέρα μαθαίνει πως έχει κληρονομήσει ένα παλιό, ερειπωμένο σπίτι. Αυτό το ερειπωμένο σπίτι μετατρέπει μαζί με τον φίλο του τον Πλίμ στο σπίτι των ονείρων τους που στέκει εκεί από το 1967, χρονιά πρώτης κυκλοφορίας του βιβλίου.
O Germano Zullo χτίζει τους Oυρανοξύστες του (εκδ.Μέλισσα) που συναγωνίζονται ποιος θα γίνει ψηλότερος και οι δύο κόρες του βασιλιά στην ιστορία της Τζέην Ρέυ, Η πριγκίπισσα των κουκουτσιών (εκδ. Τερζόπουλος) χτίζουν η μια έναν ξύλινο πύργο να φτάσει μέχρι το φεγγάρι και η άλλη ένα μεταλλικό πύργο να φτάσει ως τ' αστέρια.
Ο Bret Helquist εικονογραφεί ένα σπίτι που το μεγαλύτερο μέρος του στηρίζεται σε πανύψηλα δοκάρια πάνω σ' ένα γκρεμό:
...Τα αδεφάκια έριξαν μια ματιά. Στην αρχή, είδαν μόνο ένα μικρό τετράγωνο που ήταν σαν κιβώτιο και είχε μια ξεφλουδισμένη άσπρη πόρτα. Το σπίτι έδειχνε μόλις λίγο μεγαλύτερο από το ταξί που τους είχε φέρει ως εδώ. Όταν, όμως, όρμηξαν έξω από το αμάξι και πλησίασαν, κατάλαβαν πως αυτό το μικρό κιβώτιο ήταν το μοναδικό μέρος του σπιτιού που ακουμπούσε στην κορυφή του λόφου.
Το υπόλοιπο σπίτι – κάμποσα μεγάλα τετράγωνα που έμοιαζαν με κιβώτια, κολλημένα το ένα δίπλα στο άλλο σαν παγάκια – κρεμόταν στην πλαγιά και στηριζόταν στο λόφο με κάτι μακρόστενα μεταλλικά δοκάρια που έμοιαζαν με πόδια αράχνης. Καθώς τα τρία ορφανά παρατηρούσαν το νέο τους σπίτι, τους φάνηκε πως ολόκληρο το οικοδόμημα κρατιόταν από το λόφο λες και προσπαθούσε να σωθεί για να μην πέσει στον γκρεμό.
Λέμονι Σνίκετ, Το φαρδύ παράθυρο (Μια σειρά από Ατυχή Γεγονότα), εικ. Μπρετ Χέλκουιστ, μτφ. Χαρά Γιαννακοπούλου, Ελληνικά Γράμματα
Ο Eric Puybaret εικονογραφεί τα φανταστικά σπίτια και ο Philippe Lechermeier τα περιγράφει με λέξεις στο βιβλίο Graines des Cabanes. Το αποτέλεσμα είναι σπίτια που τα κατοικούμε στα όνειρα μας.
O Hayao Miyazaki χτίζει για τον Χαούρου, ένα μυστηριώδη μάγο, έναν πύργο που ταξιδεύει στο βιβλίο και την κινηματογραφική ταινία Κινούμενο Κάστρο.
Τα φανταστικά σπίτια των βιβλίων ζωντανεύουν κάθε βράδυ στα ράφια των βιβλιοθηκών και στις ράχες τους εμφανίζονται πόρτες και παράθυρα, μικρά φώτα ανάβουν, ανεπαίσθητοι ήχοι ακούγονται ανάμεσα στις σελίδες και καμινάδες αρχίζουν να καπνίζουν. Σκάλες και ανεμόσκαλες δημιουργούν στα ράφια μεγάλες πόλεις και «μακριά μικρά σκυλιά γαβγίζουν», όπως μας περιγράφει τα σπίτια-βιβλία του ο Kolin Thompson.
 |
|
|
